Uprawniony do zachowku ma prawo do określonej części majątku, jaką otrzymałby gdyby dziedziczył z ustawy.
Wartość zachowku zależy również od czynników takich jak:
– ilość osób mogąca domagać się zachowku;
– wartość dokonanych przez zmarłego darowizn;
– sytuacja osobista uprawnionego do zachowku;
– treść testamentu.
Przy obliczaniu wysokości zachowku należy ustalić:
– udział, jaki przysługiwałby uprawnionemu gdyby dziedziczył z ustawy;
– substrat zachowku (o którym dalej poniżej);
– czy uprawniony do zachowku należy to katalogu osób uprzywilejowanych w zakresie wysokości zachowku
W następnej kolejności konieczne jest zestawienie w/w wartości.
Pamiętać należy, że przy obliczaniu zachowku uwzględnia się spadkobierców:
– niegodnych;
– którzy odrzucili spadek;
natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy:
– zrzekli się dziedziczenia;
– zostali wydziedziczeni;
Przy obliczaniu zachowku nie wlicza się:
– zapisów zwykłych;
– poleceń;
– drobnych darowizn;
– darowizn dokonanych więcej niż na dziesięć lat od otwarcia spadku;
– darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami lub uprawnionymi do zachowku;
– darowizn poczynionych gdy zmarły nie miał jeszcze zstępnych;
– wobec małżonka – darowizn poczynionych na jego rzecz przed zawarciem małżeństwa.
Na substrat majątku składają się dwa podstawowe elementy:
– wartość majątku spadkowego;
– wartość niektórych składników majątkowych, którymi zmarły rozporządził jeszcze za życia.
Do substratu wliczamy wartość czynną spadku to jest:
– wartość aktywów (środki pieniężne, nieruchomości, ruchomości itp.)
pomniejszoną odpowiednio o:
– wartość długów spadkowych (zadłużenie zmarłego, koszty pogrzebu itp.)
Wartość majątku określa się na moment otwarcia spadku tj. śmierci spadkodawcy ale zgodnie z cenami orzekaniu o zachowku.
Co ważne: do substratu majątku można zaliczyć wartość:
– niektórych darowizn zmarłego poczynionych przez niego za życia;
– poczynionych w testamencie zapisów windykacyjnych.
Przykład problemu prawnego:
Matka Klienta zmarła. Pozostawiła po sobie dwoje dzieci z poprzedniego małżeństwa oraz jednego syna z nowego małżeństwa (Klienta). Matka była skonfliktowana z częścią rodziny z poprzedniego małżeństwa, w tym w szczególności z byłym małżonkiem i jedną z córek. Sporządziła testament, w którym trzy czwarte majątku pozostawiła klientowi, a jedną czwartą synowi z poprzedniego małżeństwa, z którym nie była w konflikcie. Z treści testamentu wynika, że w opinii zmarłej córka z którą jest skonfliktowana, źle zachowywała się wobec niej i zmarła nie chciała aby otrzymała ona po niej jakikolwiek spadek. Klient chce wiedzieć czy córka z poprzedniego małżeństwa mamy lub jej dzieci mają prawo do zachowku, a jeżeli tak to w jakiej wysokości.
Przykład działania, którego podjąć się może adwokat lub radca prawny prowadzący sprawę z ramienia Kancelarii:
Adwokat prowadzący sprawę może w drodze porady prawnej udzielić Klientowi informacji czy córka z poprzedniego małżeństwa jego mamy ma prawo do zachowku. W zależności od treści testamentu może wskazać mu czy mama skutecznie wydziedziczyła córkę, a jeżeli tak to czy obejmuje ono również dzieci wydziedziczonej. Jeżeli taka będzie wola Klienta, adwokat może podjąć się jego reprezentacji przed sądem w wypadku wysunięcia przez córkę zmarłej jakichkolwiek roszczeń o zachowek dla niej lub jej dzieci.